Inspiracją do tego wpisu jest kolejna sprawa o rozwód, rozmowa z klientem i rozbieżności pomiędzy stronami w zakresie władzy rodzicielskiej. Do niedawna mawiano, że dzieci i ryby głosu nie mają. Otóż bywa, zdanie Twojego dziecka może zmienić wynik sprawy sądowej o 180 stopni. Zgodnie z maksymą „nic o nas bez nas”, Twoje dziecko ma prawo wyrazić swoją opinię na temat ważnych kwestii, które go dotyczą. Instytucję taką przewiduje kodeks rodzinny i opiekuńczy i nosi ona nazwę wysłuchania małoletniego.
Kiedy zatem Sąd może wysłuchać dziecko w procesie, jak to się odbywa i jakie ma to znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy?
Twoje dziecko może zostać wysłuchane w sprawie o kontakty, o władzę rodzicielską, ustalenie lub zaprzeczenie ojcostwa. Wysłuchanie dziecka może mieć także miejsce w sprawie o rozwód, ale wyłącznie w zakresie, w jakim sprawa dotyczy dziecka – Sąd nie będzie wypytywał Twojej pociechy o zdrady współmałżonka. Wysłuchania nie przeprowadza się w sprawie o alimenty.
Teoretycznie Sąd zawsze powinien wysłuchać dziecko, o ile jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwalają. W ustawie nie podano sztywnej granicy wiekowej, a o tym, czy dziecko jest dostatecznie duże, by decydować o sobie – rozstrzyga Sąd. To tyle, jeśli chodzi o teorię.
W praktyce Sądy rzadko bezpośrednio wysłuchują małoletniego, zwłaszcza w sprawach o rozwód, częściej cedując ten obowiązek na biegłych psychologów sporządzających opinię w toku postępowania, a to z kilku względów. Po pierwsze zlecenie opinii biegłemu jest mniej kłopotliwe niż aranżowanie wysłuchania dziecka, które musi się odbyć poza salą sądową. Po drugie, wysłuchanie małoletniego najczęściej i tak wiąże się z koniecznością przeprowadzenia opinii psychologa dotyczącej tego, na ile młody człowiek jest dojrzały, aby podejmować istotne, życiowe decyzje. A po trzecie – i najważniejsze – wysłuchanie dziecka, nawet w najbardziej sprzyjających warunkach wiąże się dla niego ze stresem, zaognianiem konfliktu lojalnościowego i traumy związanej z rozwodem. Często rodzice, którzy pomiędzy sobą toczą zawziętą walkę, niemal dosłownie na noże, są zgodni co do tego, że nie chcą, by ich dziecko przekroczyło mury sądowe.
Większość informacji, których potrzebuje Sąd, w tym stanowisko dziecka znajdzie się w opinii psychologa sporządzanej na potrzeby danej sprawy. Psycholog zazwyczaj oprócz poglądów rodziców na temat spornej kwestii, w opinii wskazuje również na stanowisko dziecka. Zwłaszcza zdanie nastolatków ma duże znaczenie – dziecko w tym wieku ma juz prawo do pewnego stopnia decydować o tym, co jest dla niego dobre.
Modelowe wysłuchanie małoletniego powinno odbywać się przed Sądem, ale poza salą posiedzeń sądowych. Rekomenduje się, by wysłuchanie odbywało się w tzw. „niebieskim pokoju”. Jest to pomieszczenie stworzone na potrzeby spraw karnych, w których dzieci padły ofiarą przestępstwa lub były jego świadkiem. Nie ma jednak przeszkód, by niebieskie pokoje wykorzystywać w sprawach cywilnych. W trakcie wysłuchania w niebieskim pokoju powinien znajdować się psycholog. W drugim pomieszczeniu powinien być obecny sąd, strony oraz pełnomocnicy, którzy za pośrednictwem telewizora i słuchawek widzą oraz słyszą przebieg całego przesłuchania.
Czy zdanie dziecka ma decydujące znaczenie? To zależy od okoliczności sprawy. Jeżeli oboje rodzice mają zbliżone warunki i kompetencje wychowawcze, opinia ich dziecka może przeważyć szalę na korzyść jednego z nich.
Artykuł Wysłuchanie małoletniego w trakcie procesu pochodzi z serwisu Adwokat o rozwodzie.